Obowiązkowy split payment – od kiedy i na jakich warunkach?

Zasady dotyczące dobrowolnego stosowania mechanizmu podzielonej płatności (dalej także: MPP lub split payment), które obowiązują od 1 lipca 2018 r., są już wszystkim znane. Mechanizm ten polega na tym, że zapłata podatku VAT, zrealizowana przez nabywcę przy użyciu komunikatu przelewu, trafia na rachunek VAT sprzedawcy, czyli specjalne konto, na którym są gromadzone środki pieniężne z tytułu zapłaty podatku VAT. Dotychczas stosowanie tego mechanizmu było dobrowolne. Ustawodawca zakłada, że od 1 września 2019 r. jego stosowanie w wybranych branżach będzie obowiązkowe. Czy jest to termin ostateczny? Trudno to jednoznacznie przesądzić, ale trzeba również brać pod uwagę fakt, że okres wakacyjny raczej nie sprzyja pracom legislacyjnym.

Warunki split payment określone przez UE

22 lutego 2019 r. została opublikowana decyzja wykonawcza Rady (UE) 2019/310 z dnia 18 lutego 2019 r. w sprawie upoważnienia Polski do wprowadzenia szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 226 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Decyzja ta upoważnia Polskę do stosowania mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do dostaw towarów i świadczenia usług podatnych na oszustwa, tj. zasadniczo objętych obecnie mechanizmem odwrotnego obciążenia oraz odpowiedzialnością solidarną. Obowiązkowy split payment nie obejmie zatem wszystkich przedsiębiorców. Obejmie on określone transakcje. Zgodnie z załącznikiem do decyzji, który zawiera wykaz 152 pozycji towarów i usług, sklasyfikowanych według odpowiedniego symbolu PKWiU, obowiązkowy split payment może dotyczyć m.in.:

• wyrobów ze stali, metali szlachetnych i metali kolorowych,
• elektroniki, tj. procesorów, tabletów, notebooków, laptopów, telefonów komórkowych, konsol do gier wideo, dysków, cyfrowych aparatów fotograficznych,
• paliw do napędu silników spalinowych oraz olejów opałowych i smarowych,
• robót budowlanych,
• węgla kamiennego i brunatnego,
• niektórych części do samochodów i motocykli.

Zgodnie z decyzją wykonawczą obowiązkowy split payment ma dotyczyć:

• transakcji pomiędzy przedsiębiorcami (podatnikami),
• płatności z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług dokonywanych elektronicznym przelewem bankowym.

Decyzja 2019/310 upoważnia również Polskę do wprowadzenia obowiązku umieszczania na fakturach, które dotyczą towarów i usług wymienionych w ww. załączniku, specjalnego komunikatu skierowanego do nabywcy o konieczności wpłaty VAT na rachunek VAT.

Postanowienia tej decyzji mogą być stosowane w okresie od 1 marca 2019 r. do 28 lutego 2022 r. Stosowanie przez czynnych podatników VAT postanowień w niej zawartych wymaga jeszcze nowelizacji ustawy o VAT. W dniu wczorajszym, tj. 10 czerwca 2019 r. wpłynął do Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, określający zasady obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności. Przepisy te mają obowiązywać od 1 września 2019 r.

Warunki obowiązkowego split payment określone w projekcie ustawy zmieniającej

Warunki stosowania obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, wynikające z projektu ustawy zmieniającej, są oparte na postanowieniach zawartych w ww. decyzji wykonawczej 2019/310.

Najistotniejsze założenia wynikające z ww. projektu ustawy w sprawie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności:

• likwidacja odwrotnego obciążenia w obrocie krajowym oraz solidarnej odpowiedzialności podatkowej nabywcy i zastąpienie tych dotychczasowych rozwiązań obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności,
• objęcie obowiązkowym split payment transakcji dokonanych na terytorium kraju pomiędzy podatnikami (B2B):
  • które mają za przedmiot towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT („nowy” załącznik nr 15 zasadniczo będzie obejmował towary i usługi dotychczas objęte odwrotnym obciążeniem zgodnie z załącznikiem 11 i 14 ustawy o VAT oraz solidarną odpowiedzialnością nabywcy zgodnie z załącznikiem 13 ustawy o VAT); dodatkowo MPP obejmie także transakcje, których przedmiotem są części i akcesoria do pojazdów silnikowych; węgiel i produkty węglowe; maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria oraz urządzenia elektryczne i ich części i akcesoria;
  • oraz których jednorazowa wartość, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty; transakcje na kwoty poniżej 15 000 zł będą regulowane na ogólnych zasadach (czyli według wyboru: zwykłym przelewem, z zastosowaniem dobrowolnego split payment, gotówką albo w inny sposób),
• wprowadzenie obowiązku oznaczenia faktury dokumentującej sprzedaż towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, o wartości przekraczającej 15 000 zł, wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”
• wprowadzenie możliwości objęcia komunikatem przelewu więcej niż jednej faktury otrzymanej od tego samego dostawcy lub usługodawcy, jeśli nastąpiło to w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc.

Ustawodawca ma zamiar wprowadzić sankcje w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze, które będą grozić:

• wystawcy faktury za nieoznaczenie jej wyrazami „mechanizm podzielonej płatności” – w przypadku, gdy na wystawcy faktury ciążył obowiązek takiego jej oznaczenia,
• podatnikowi dokonującemu płatności (zasadniczo: nabywcy) za dokonanie zapłaty w inny sposób – w przypadku, gdy istniał obowiązek zapłaty według MPP.

Ponadto podatnicy CIT i PIT, którzy dokonają zapłaty za towary i usługi objęte załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT z pominięciem obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, nie zaliczą wydatku do kosztów uzyskania przychodów w takiej części, w jakiej zapłata nastąpiła w inny sposób (przepisy w tym zakresie mają obowiązywać od 1 stycznia 2020 r.).

Ustawodawca założył, że dobrowolny split payment dalej będzie funkcjonował równolegle z tym obowiązkowym. Jeżeli więc transakcja dostawy towarów lub świadczenia usług nie będzie objęta obowiązkowym split payment, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby opłacić ją w sposób właściwy dla dobrowolnego split payment.