Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności w księgach rachunkowych – na przykładach

Część firm już na etapie stosowania dobrowolnego mechanizmu podzielonej płatności musiała odpowiednio uwzględnić jego skutki w księgach rachunkowych. Jednak są firmy, które dopiero teraz, tj. wraz z wejściem w życie przepisów o obowiązkowym mechanizmie podzielonej płatności, stanęła przed koniecznością odpowiedniego jego ujęcia w księgach rachunkowych.

Stosowanie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności (zwanego dalej: MPP lub split payment) nie wpływa na sposób ujęcia faktury sprzedaży i faktury zakupu oznaczonych wyrazami „mechanizm podzielonej płatności” w księgach rachunkowych jednostki. Zmienia się natomiast sposób księgowania związany z operacjami na rachunku VAT. Z tego powodu z ksiąg rachunkowych powinny wynikać zmiany na tym rachunku oraz jego saldo, co uzasadnia wprowadzenie dodatkowego konta analitycznego do rachunku bankowego (jeżeli jednostka nie dokonała tego wcześniej stosując dobrowolny split payment).

Załóżmy więc, że firma posiada rachunek bieżący w Banku XYZ S.A., do którego bank utworzył rachunek VAT. Wówczas dla tego rachunku bieżącego (konto 130 „Rachunek bieżący w banku XYZ”) można utworzyć następujące konta analityczne:

• konto 130-1 „Rachunek rozliczeniowy”,
• konto 130-2 „Rachunek VAT”.

Sposób przepływu środków pieniężnych pomiędzy rachunkiem rozliczeniowym a rachunkiem VAT został ściśle określony przez art. 62c ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2357). Dotyczy to zarówno nabywcy dokonującego zapłaty przy pomocy komunikatu przelewu, jak i sprzedawcy, który tą zapłatę otrzymuje. Przykładowo, w przypadku otrzymania zapłaty należności z uwzględnieniem MPP bank najpierw obciąża rachunek rozliczeniowy kwotą odpowiadającą kwocie podatku od towarów i usług, a następnie uznaje tą kwotą rachunek VAT, który jest prowadzony dla tego rachunku. (art. 62c ust. 5 ustawy Prawo bankowe).

Natomiast w przypadku realizacji przelewu z tytułu zobowiązania bank w pierwszej kolejności obciąża kwotą podatku od towarów i usług rachunek VAT nabywcy towarów i usług, a następnie uznaje tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy zgodnie z komunikatem przelewu (art. 62c ust. 1 ustawy Prawo bankowe).

Zasady przepływu środków pieniężnych pomiędzy rachunkiem rozliczeniowym i rachunkiem VAT, wynikające z prawa bankowego, znajdują swoje odzwierciedlenie w księgach rachunkowych, co najlepiej przedstawiają poniższe przykłady.

PRZYKŁAD 1.

Otrzymanie należności z uwzględnieniem MPP (art. 62c ust. 5 ustawy Prawo bankowe)

10 grudnia 2019 r. jednostka dokonała sprzedaży towarów handlowych, które zostały wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Transakcja została udokumentowana fakturą oznaczoną wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”. Wartość brutto faktury wynosiła 15 990 zł (wartość netto + VAT według stawki 23% = 13 000 zł + 2 990 zł).

17 grudnia 2019 r. na rachunek bankowy jednostki wpłynęła zapłata.

Zapisy w księgach rachunkowych grudnia 2019 r.:

1. Faktura – sprzedaż towarów handlowych

a) wartość brutto

Wn konto 200 Rozrachunki z odbiorcami 15 990 zł

b) wartość netto

Ma konto 730 Sprzedaż towarów 13 000 zł

c) należny podatek VAT

Ma konto 222 Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu podatku VAT należnego 2 990 zł

2. WB – otrzymanie zapłaty z uwzględnieniem mechanizmu podzielonej płatności

a) wpływ należności na rachunek rozliczeniowy

Wn konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 15 990 zł

Ma konto 200 Rozrachunki z odbiorcami 15 990 zł

b) rozliczenie kwoty VAT: obciążenie rachunku rozliczeniowego i uznanie rachunku VAT

Wn konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek VAT) 2 990 zł

Ma konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 2 990 zł

KONIEC PRZYKŁADU

PRZYKŁAD 2.

Zapłata zobowiązania z uwzględnieniem MPP, gdy kwota środków zgromadzonych na rachunku VAT wystarcza na zapłatę VAT (art. 62c ust. 1 ustawy Prawo bankowe)

12 grudnia 2019 r. jednostka dokonała zakupu towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

1. Zakup dokumentowała faktura oznaczona wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”. Wartość brutto faktury wynosiła 73 800 zł (wartość netto + VAT według stawki 23% = 60 000 zł + 13 800 zł). Towary tego samego dnia zostały przyjęte do magazynu.
2. 20 grudnia 2019 r. jednostka uregulowała zapłatę według mechanizmu podzielonej płatności, tj. przy użyciu komunikatu przelewu, w którym poza numerem faktury zakupu i NIP dostawcy, wskazała: kwotę brutto – 73 800 zł, kwotę podatku – 13 800 zł.

Jednostka w banku X S.A. posiada rachunek rozliczeniowy z saldem 100 000 zł oraz rachunek VAT z saldem 20 000 zł.

Zapisy w księgach rachunkowych grudnia 2019 r.:

1. Faktura – zakup towarów handlowych

a) wartość netto

Wn konto 300 Rozliczenie zakupu 60 000 zł

b) podatek naliczony podlegający odliczeniu

Wn konto 221 Podatek naliczony i jego rozliczenie 13 800 zł

c) wartość brutto

Ma konto 210 Rozrachunki z dostawcami 73 800 zł

2. PZ – przyjęcie towarów do magazynu

Wn konto 330 Towary 60 000 zł

Ma konto 300 Rozliczenie zakupu 60 000 zł

3. WB – zapłata zobowiązania według mechanizmu podzielonej płatności

a) rozliczenie kwoty VAT: obciążenie rachunku VAT i uznanie rachunku rozliczeniowego

Wn konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 13 800 zł

Ma konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek VAT)13 800 zł

b) zapłata zobowiązania wobec dostawcy

Wn konto 210 Rozrachunki z dostawcami 73 800 zł

Ma konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 73 800 zł

KONIEC PRZYKŁADU

W praktyce może mieć miejsce sytuacja, w której jednostka posiada środki na rachunku VAT, ale w wysokości, która nie wystarcza na zapłatę całej kwoty VAT, jaka wynika z faktury zakupu. W przypadku posiadania środków na rachunku VAT w wysokości niewystarczającej na zapłatę kwoty odpowiadającej kwocie podatku od towarów i usług wskazanej w komunikacie przelewu, w celu realizacji przelewu, bank obciąża rachunek VAT do wysokości salda na tym rachunku i uznaje tą kwotą rachunek rozliczeniowy nabywcy towarów i usług, na podstawie komunikatu przelewu.

PRZYKŁAD 3.

Zapłata zobowiązania z uwzględnieniem MPP, gdy kwota środków zgromadzonych na rachunku VAT nie wystarcza na zapłatę całej kwoty VAT (art. 62c ust. 3 ustawy Prawo bankowe)

Założenia jak w przykładzie poprzednim z tą różnicą, że jednostka w banku X S.A. posiada rachunek rozliczeniowy z saldem 100 000 zł oraz rachunek VAT z saldem 10 000 zł.

Zapisy w księgach rachunkowych grudnia 2019 r.:

1. Faktura – zakup towarów handlowych

a) wartość netto

Wn konto 300 Rozliczenie zakupu 60 000 zł

b) podatek naliczony podlegający odliczeniu

Wn konto 221 Podatek naliczony i jego rozliczenie 13 800 zł

c) wartość brutto

Ma konto 210 Rozrachunki z dostawcami 73 800 zł

2. PZ – przyjęcie towarów do magazynu

Wn konto 330 Towary 60 000 zł

Ma konto 300 Rozliczenie zakupu 60 000 zł

3. WB – zapłata zobowiązania według mechanizmu podzielonej płatności

a) rozliczenie kwoty VAT: obciążenie rachunku VAT i uznanie rachunku rozliczeniowego

Wn konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 10 000 zł

Ma konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek VAT)10 000 zł

b) zapłata zobowiązania wobec dostawcy

Wn konto 210 Rozrachunki z dostawcami 73 800 zł

Ma konto 130 Rachunek bankowy w banku X (w analityce: rachunek rozliczeniowy) 73 800 zł

KONIEC PRZYKŁADU

W następnych materiałach przeczytasz o skutkach ograniczania zatorów płatniczych w CIT i PIT (ustawa wejdzie w życie od 1 stycznia 2020 r.).