Co nowego w VAT (część III): co się zmieni u małych podatników rozliczających VAT kwartalnie? – Aneta Szwęch

AKTUALIZACJA: Z dniem 01.01.2021 r. ustawodawca znowelizował brzmienie art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT w sposób, który „przywrócił” prawo do składania kwartalnych deklaracji VAT przez małych podatników wykonujących roboty budowlane z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, nawet jeśli ich wartość netto przekroczy w miesiącu kwotę 50 000 zł. Od 01.01.2021 r. prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT nie mają podatnicy, którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, jeśli łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku przekroczyła, w którymkolwiek miesiącu z tych okresów, kwotę 50.000 zł. Przepis całkowicie pomija świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Ma to takie znaczenie, że jeśli podatnik świadczący usługi budowalne wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, spełnia warunki do uznania za małego podatnika (art. 2 pkt 25 ustawy o VAT), może w 2021 r. rozliczać VAT kwartalnie, nawet jeśli wartość netto tych usług za dany miesiąc przekroczy kwotę 50 000 zł. Podjęcie decyzji o rozliczaniu VAT za okresy kwartalne począwszy od 1 stycznia 2021 r. wymaga złożenia pisemnego zawiadomienie w tej sprawie (aktualizacja VAT-R) w terminie do 25 lutego 2021 r.

Data aktualizacji: 15.02.2021 r.

Z dniem 1 listopada 2019 r. wejdą w życie przepisy ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1751; dalej: ustawa zmieniająca). Część zmian objętych tymi przepisami omówiłam w poprzednim materiale (https://ksiegowoscpodatkowa.pl/co-nowego-w-vat-oraz-cit-pitczesc-ii-obowiazkowy-split-payment-zamiast-odwrotnego-obciazenia/). Dziś omówię wpływ załącznika nr 15 do ustawy o VAT na prawo do składania kwartalnych deklaracji VAT.

Zgodnie z art. 99 ust. 2 i ust. 3 ustawy o VAT mali podatnicy, którzy wybrali metodę kasową lub mali podatnicy, którzy nie wybrali tej metody mogą składać deklaracje VAT za okresy kwartalne. W art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2019 r., ustawodawca zastrzegł jednak, że z uprawnienia tego nie mogą korzystać podatnicy, którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów lub świadczenia usług, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, chyba że łączna wartość tych czynności bez kwoty podatku nie przekroczyła, w żadnym miesiącu z tych okresów, kwoty 50 000 zł (do limitu nie wlicza się wartości paliwa, którego dostawa została dokonana na warunkach wskazanych w art. 99 ust. 3b ustawy o VAT).

Zmiana art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT polega przede wszystkim na zastąpieniu w jego treści wyrazów “załącznik nr 13” wyrazami “załącznik nr 15”. Jest to w praktyce zmiana istotna, ponieważ przypomnę, że zakres czynności objętych załącznikiem nr 15 jest znacznie większy niż zakres wynikający z załącznika nr 13 (patrz poprzedni materiał punkt 1: „Nowy” załącznik nr 15 do ustawy o VAT – co obejmuje i na co ma wpływ?). Dotychczas prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT pozbawieni byli mali podatnicy dokonujący dostawy towarów wrażliwych na wyłudzenia, które obejmował załącznik nr 13 ustawy o VAT. Na skutek nowelizacji art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT ustawodawca pozbawił znaczną część małych podatników prawa do rozliczania VAT na podstawie kwartalnych deklaracji. Prawa tego będą pozbawienie nie tylko mali podatnicy dokonujący dostaw towarów wrażliwych na wyłudzenia VAT, ale także ci mali podatnicy, którzy np. będą dokonywać dostawy towarów i świadczenia usług objętych dotychczas odwrotnym obciążeniem w obrocie krajowym lub dokonają dostawy towarów, których przedmiotem są części i akcesoria do pojazdów silnikowych, węgiel i produkty węglowe oraz maszyny i urządzenia elektryczne. Sprzedaż, która będzie miała za przedmiot wymienione towary i usługi zasadniczo pozbawi małego podatnika możliwości składania deklaracji kwartalnych, jeśli łączna wartość netto transakcji w danym miesiącu przekroczy limit 50 000 zł.

Termin złożenia pierwszej miesięcznej deklaracji, jeśli utrata prawa nastąpiła w listopadzie lub grudniu 2019 r.

Mimo, że powyższa zmiana obowiązuje od 1 listopada 2019 r. to – na skutek przepisów przejściowych ustawy zmieniającej – ewentualny obowiązek złożenia deklaracji miesięcznej, ze względu na dokonanie czynności wymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, nastąpi dopiero od rozliczenia za styczeń 2020 r. Z art. 11 ustawy zmieniającej wynika bowiem, że podatnicy, którzy przed 1 listopada 2019 r. składali deklaracje za okresy kwartalne, a po 1 listopada 2019 r. są zobowiązani do składania deklaracji za okresy miesięczne, składają deklaracje za okresy miesięczne począwszy od rozliczenia za miesiąc styczeń 2020 r.

Ważne!
Jeśli przed 1 listopada 2019 r. mały podatnik miał prawo do składania kwartalnych deklaracji VAT, ale na skutek dokonania czynności wymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT po 31 października 2019 r. utracił to prawo, pierwszą miesięczną deklarację VAT złoży dopiero za styczeń 2020 r.

Przykład

Przedsiębiorca, spełniający warunki do uznania za małego podatnika VAT, składał dotychczas kwartalne deklaracje VAT. Miał do tego prawo, ponieważ przed 1 listopada 2019 r. nie dokonywał obrotu towarami wymienionymi w załączniku nr 13 do ustawy o VAT.

6 listopada 2019 r. podatnik dokonał dostawy arkuszy żeberkowanych ze stali niestopowej sklasyfikowanych według PKWiU pod symbolem 24.33.20.0, które zostały wymienione w poz. 38 załącznika nr 15 ustawy o VAT (przed 1 listopada 2019 r. towary objęte były mechanizmem odwrotnego obciążenia). Łączna wartość netto dostawy wyniosła 54 000 zł, co spowodowało przekroczenie miesięcznego limitu 50 000 zł.

Zastosowanie przepisu przejściowego powoduje, że choć podatnik już w listopadzie 2019 r. utracił prawo do składania deklaracji kwartalnej, to:

pierwszą deklarację miesięczną ma obowiązek złożyć dopiero za styczeń 2020 r.
ostatnią deklarację kwartalną złoży za 4 kwartał 2019 r.

KONIEC PRZYKŁADU

Termin złożenia pierwszej miesięcznej deklaracji, jeśli utrata prawa nastąpi po 31 grudnia 2019 r.

Zasadniczo na miesiąc, za który podatnik – po utracie prawa do składania deklaracji kwartalnych – powinien złożyć pierwszą miesięczną deklarację VAT wskazuje art. 99 ust. 3c ustawy o VAT. Z przepisu tego, w brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2019 r., wynika, że w przypadku gdy łączna wartość dostaw towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy, bez kwoty podatku przekroczyła miesięczny limit 50 000 zł, podatnicy, którzy dotychczas uprawnieni byli do składania kwartalnych deklaracji VAT, są obowiązani do składania deklaracji podatkowych za okresy miesięczne począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc kwartału:

w którym przekroczono tę kwotę – jeżeli przekroczenie kwoty nastąpiło w pierwszym lub drugim miesiącu kwartału; w przypadku gdy przekroczenie kwoty nastąpiło w drugim miesiącu kwartału, deklaracja za pierwszy miesiąc kwartału jest składana w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po drugim miesiącu kwartału;
następujący po kwartale, w którym przekroczono tę kwotę – jeżeli przekroczenie kwoty nastąpiło w trzecim miesiącu kwartału.

Przykład

Przedsiębiorca, spełniający warunki do uznania za małego podatnika VAT, składał dotychczas kwartalne deklaracje VAT.

Załóżmy, że podatnik dokonał dostawy arkuszy żeberkowanych ze stali niestopowej sklasyfikowanych według PKWiU pod symbolem 24.33.20.0, które zostały wymienione w poz. 38 załącznika nr 15 ustawy o VAT. Miesięczna wartość dostaw netto przekroczyła 50 000 zł.

Jeżeli dostawa tych towarów nastąpiła:

w styczniu 2020 r. – podatnik pierwszą miesięczną deklarację VAT złoży za styczeń 2020 r. w terminie do 25 lutego 2020 r.
w lutym 2020 r. – podatnik pierwszą miesięczną deklarację VAT złoży za styczeń 2020 r. w terminie do 25 marca 2020 r.
w marcu 2020 r. – podatnik pierwszą miesięczną deklarację VAT złoży za kwiecień 2020 r. w terminie do 25 maja 2020 r.

KONIEC PRZYKŁADU

W tym miejscu warto zauważyć przeoczenie ustawodawcy, który w art. 99 ust. 3c ustawy o VAT we wprowadzeniu do wyliczenia uwzględnił jedynie „dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do ustawy”, pominął natomiast świadczenie usług wymienionych w tym załączniku. O ile więc zgodnie z art. 99 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT utratę prawa do składnia kwartalnych deklaracji VAT powoduje zarówno dokonanie dostawy towarów, jak i świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, to w art. 99 ust. 3c ustawy o VAT ustawodawca określił sposób „przejścia” z deklaracji kwartalnych na deklaracje miesięczne jedynie dla podatników, którzy utracili prawo do składania deklaracji kwartalnych na skutek dokonania dostaw towarów objętych załącznikiem nr 15 do ustawy o VAT. Nie określił go natomiast dla podatników, którzy w tych samych okolicznościach utracili prawo do składania deklaracji kwartalnych na skutek świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.

Jeżeli przed 1 stycznia 2020 r. nie nastąpi zmiana tego przepisu, to będzie to równoznaczne z tym, że mały podatnik, który utracił prawo do składania deklaracji kwartalnych na skutek wykonania usługi wymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, pierwszą deklarację miesięczną będzie musiał złożyć za miesiąc świadczenia usługi wymienionej w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, która tego prawa go pozbawiła (art. 99 ust. 3c ustawy o VAT póki co nie odnosi się bowiem do świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT).