Co nowego w VAT (część I): zmiany od 1 września 2019 r. – Aneta Szwęch

Z dniem 1 września 2019 r. weszły w życie przepisy ustawy z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1520; dalej: ustawa zmieniająca), które wprowadziły zmiany w rozliczeniu tego podatku. Znaczna część zmian objętych ww. ustawą zmieniającą wejdzie w życie w przyszłym roku, tj. odpowiednio od 1 stycznia, 1 kwietnia lub 1 lipca 2020 r.

W tym materiale dowiesz się o najistotniejszych zmianach w podatku od towarów i usług, które obowiązują od 1 września 2019 r. Natomiast o zmianach obowiązujących od 2020 r. przeczytasz w kolejnych materiałach.

Zmiana definicji pierwszego zasiedlenia (art. 2 pkt 14, art. 43 ust. 7a ustawy o VAT)

Definicja pierwszego zasiedlenia, wskazana w art. 2 pkt 14 ustawy o VAT, jest istotna ze względu na możliwość zastosowania zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT dla dostawy budynków, budowli lub ich części.

Zmiana tej definicji jest związana z wyrokiem TSUE z 16 listopada 2017 r. w sprawie C-308/16 Kozuba Premium Selection Sp. z o.o., który spowodował, że polski ustawodawca odstąpił od warunku, zgodnie z którym pierwsze zasiedlenie budynków, budowli lub ich części musiało następować w wykonaniu czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Ponadto w nowej definicji doprecyzowano, że pierwsze zasiedlenie poza oddaniem do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, obejmuje również rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne tych budynków, budowli lub ich części, po ich wybudowaniu lub ulepszeniu.

Od 1 września 2019 r. przez pierwsze zasiedlenie rozumie się oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne budynków, budowli lub ich części, po ich:

a) wybudowaniu lub

b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

W związku ze zmianą definicji pierwszego zasiedlenia uchylono art. 43 ust. 7a ustawy o VAT, co wynika z tego, że w sytuacji ulepszenia nieruchomości, pierwsze zasiedlenie nastąpi wcześniej (przed upływem 5 lat) na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT.

Przekazanie dokumentów związanych z likwidacją działalności (art. 14 ust. 5, ust. 9b, 9c, 9ca i 9cb ustawy o VAT)

Od 1 stycznia 2018 r. podatnicy mają obowiązek składania deklaracji podatkowych wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Dotychczas nie było jednak możliwości złożenia tą drogą, wraz z deklaracją podatkową, innych dokumentów, np. informacji o dokonanym spisie z natury, wskazującej na wartość towarów oraz kwotę podatku należnego, o której mowa w art. 14 ust. 5 ustawy o VAT.

W wyniku nowelizacji art. 14 ust. 5, ust. 9b, 9c, 9ca i 9cb ustawy o VAT dokumenty związane z likwidacją spółki lub zaprzestaniem działalności przez osobę fizyczną, również będą składane drogą elektroniczną. Termin ich złożenia upływa w dniu złożenia deklaracji podatkowej.

Uproszczenie w rozliczeniu podatku należnego od importu towarów (art. 33 ust. 1 – ust. 3, art. 37 ust. 1aa pkt 1 lit. a i b, pkt 2 ustawy o VAT)

Dotychczas obowiązek obliczenia i wykazania kwoty podatku z tytułu importu towarów następował na podstawie zgłoszenia celnego. Przepisy ustawy o VAT nie wymieniały rozliczenia zamknięcia jako dokumentu, w którym może być obliczony i wykazany podatek VAT z tytułu importu towarów, wobec czego podatek VAT określany był przez naczelnika urzędu celno-skarbowego w decyzji. Skutkiem określenia należnego podatku VAT w drodze decyzji była natomiast konieczność zapłaty odsetek, o których mowa w art. 37 ust. 1a – ust. 1ab ustawy o VAT.

Od 1 września 2019 r. dokumentem, w którym podatnik obowiązany będzie do obliczenia i wykazania kwoty podatku VAT z tytułu importu towarów – w przypadkach określonych w art. 324 i art. 325 rozporządzenia 2015/2447 – będzie także rozliczenie zamknięcia, o którym mowa w art. 175 rozporządzenia 2015/2446. Rozwiązanie to ma na celu uproszczenie rozliczenie podatku VAT z tytułu importu towarów bez konieczności każdorazowego wydawania przez naczelnika urzędu celno-skarbowego decyzji określającej ten podatek (i zapłaty odsetek).

Decyzja zostanie wydana dopiero wtedy, gdy:

organ celny stwierdzi, że w rozliczeniu zamknięcia kwota podatku została wykazana nieprawidłowo,
podatnik po przedstawieniu rozliczenia zamknięcia wystąpi w wnioskiem do naczelnika urzędu celno-skarbowego o wydanie decyzji określającej podatek w prawidłowej wysokości.

Ułatwienia dla organów egzekucyjnych oraz komorników sądowych (art. 43 ust. 21, art. 82a, art. 113 ust. 10a ustawy o VAT)

Zgodnie z art. 43 ust. 21, art. 82a oraz art. 113 ust. 10a ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2019 r., jeżeli udokumentowane działania organów egzekucyjnych lub komorników sądowych nie doprowadziły, na skutek braku możliwości uzyskania niezbędnych informacji od dłużnika, do potwierdzenia spełnienia warunków zastosowania do dostawy towarów, dokonywanej w trybie egzekucji (której przedmiotem są towary będące własnością dłużnika lub posiadane przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów) zwolnień od podatku, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2, 3 i 9-10a, art. 82 ust. 2 i 3 oraz art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o VAT, przyjmuje się, że warunki zastosowania zwolnień od podatku nie są spełnione.

Komornicy sądowi oraz organy egzekucyjne od dostaw towarów dokonanych w trybie egzekucji mają obowiązek obliczenia i pobrania podatku oraz wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Jako płatnicy podejmują oni działania mające na celu m.in. ustalenie statusu podatkowego podatnika (dłużnika) oraz okoliczności dotyczących transakcji, które potwierdzają lub wykluczają warunki do zastosowania przedmiotowych lub podmiotowych zwolnień od podatku. Często kontakt z dłużnikiem jest utrudniony, gdyż np. przebywa on za granicą lub zwyczajnie nie ma z nim kontaktu, co powoduje po stronie organu egzekucyjnego lub komornika sądowego trudności z ustaleniem podstaw do zastosowania zwolnienia od podatku w stosunku do dostawy towarów dokonywanej w ramach postępowania egzekucyjnego. Od 1 września 2019 r. dostawy towarów dokonane w trybie egzekucji będą podlegały opodatkowaniu VAT, jeżeli udokumentowane działania w celu potwierdzenia zwolnienia przedmiotowego lub podmiotowego podjęte przez komornika lub organ egzekucyjny były z powodu dłużnika bezskuteczne.

Przepisy przejściowe: z art. 13 ustawy zmieniającej wynika, że tych nowych zasad nie stosuje się do dostaw dokonanych przed 1 września 2019 r.

Zwrot VAT w terminie przyspieszonym (art. 87 ust. 6 pkt 3 ustawy o VAT)

Zmiana, która doprecyzowuje jeden z warunków uzyskania zwrotu różnicy podatku w terminie przyśpieszonym 25 dni, polega na wskazaniu, że podatnik, aby uzyskać zwrot w terminie 25-dniowym, musi złożyć w urzędzie skarbowym, w odniesieniu do faktur ujętych w deklaracji podatkowej, potwierdzenie zapłaty wynikających z tych faktur należności w całości za pośrednictwem rachunku bankowego podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju albo rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, wskazanego w zgłoszeniu indentyfikacyjnym. Potwierdzenie zapłaty tych należności podatnik musi złożyć nie później niż w dniu złożenia deklaracji.

Moment korekty podatku naliczonego u podatnika, który ponownie skorzystał ze zwolnienia z opodatkowania (art. 91 ust. 7e ustawy o VAT)

W art. 91 ust. 7e ustawy o VAT ustawodawca wskazał, że podatnik, który ponownie skorzysta ze zwolnień, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 albo art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, może dokonać korekty podatku naliczonego za pozostający okres korekty w deklaracji podatkowej składanej za ostatni okres rozliczeniowy, w którym podatnik był podatnikiem VAT czynnym. Przed zmianą można było tego dokonać jedynie w deklaracjach za styczeń każdego roku następującego po roku, za który dokonywano korekty, przez kolejne pozostałe lata tego okresu.

Wykreślenie z rejestru podatników VAT (art. 96 ust. 9a pkt 2 i 3, ust. 9e, ust. 9h, ust. 9ha i art. 97 ust. 15 ustawy o VAT)

Zmieniły się warunki, których wystąpienie skutkuje wykreśleniem z urzędu z rejestru podatników VAT. Na podstawie art. 96 ust. 9a pkt 2 i 3 ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2019 r., wykreśleniu podlega podatnik, który:

będąc obowiązanym do złożenia deklaracji podatkowej nie złożył takich deklaracji za 3 kolejne miesiące (wcześniej: za 6 kolejnych miesięcy) lub takiej deklaracji za kwartał (wcześniej: za 2 kolejne kwartały), lub
składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje podatkowe, w których nie wykazał sprzedaży, nabycia towarów lub usług ani importu towarów z kwotami podatku do odliczenia.

Ustawodawca skrócił ilość okresów rozliczeniowych (miesięcznych lub kwartalnych), za które podatnik nie złożył deklaracji podatkowych, pomimo że taki obowiązek na nim ciążył, po upływie których następuje, dokonane z urzędu, wykreślenie podmiotu z rejestru podatników. Ponadto doprecyzowano, że podstawą do wykreślenia podmiotu z rejestru podatników jest sytuacja, w której podmiot składał „zerowe” deklaracje VAT (czyli takie, w których nie została wykazana ani sprzedaż, ani zakupy) przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały. Nowelizacja przepisu polega także na dodaniu importu towarów do pozycji których wykazanie w deklaracji podatkowej skutkuje brakiem wystąpienia przesłanki do wykreślenia podmiotu z rejestru jako podatnika VAT (w konsekwencji nastąpiła także odpowiednia zmiana w art. 96 ust. 9e ustawy o VAT) oraz jako podatnika VAT UE (art. 97 ust. 15 ustawy o VAT).

Zmieniło się także brzmienie art. 96 ust. 9h ustawy o VAT, który określa warunki przywrócenia zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT czynnego. Zgodnie z tym znowelizowanym przepisem naczelnik urzędu skarbowego przywraca zarejestrowanie na wniosek:

podatnika wykreślonego z urzędu z rejestru podatników na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 1-4 ustawy o VAT, tj. takiego, który m.in. w zgłoszeniu rejestracyjnym podał dane niezgodne z prawdą lub mimo podjętych prób nie było możliwości skontaktowania się z nim lub jego pełnomocnikiem,
podatnika wykreślonego z urzędu z rejestru podatników na podstawie art. 96 ust. 9a pkt 2 ustawy o VAT, który nie składał deklaracji pomimo istnienia obowiązku

– jeżeli wniosek został złożony w terminie 2 miesięcy od dnia wykreślenia z rejestru jako podatnika VAT.

Przywrócenie statusu podatnika VAT czynnego nie wymaga złożenia zgłoszenia rejestracyjnego. Wymaga jednak, aby podatnik ten:

udowodnił, że prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą,
w przypadku nieskładania deklaracji pomimo istnienia takiego obowiązku – złożył brakujące deklaracje najpóźniej wraz ze złożeniem wniosku o przywrócenie zarejestrowania.

Zgodnie z nowym przepisem, określonym przez art. 96 ust. 9ha ustawy o VAT, zarejestrowanie zostanie przywrócone w sposób wskazany odpowiednio przez art. 96 ust. 9h ustawy o VAT, także w przypadku składania przez podatnika „zerowych” deklaracji VAT, jeśli okoliczność ta wynika, zgodnie z wyjaśnieniami podatnika, ze specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej.

Przepisy przejściowe: zgodnie z art. 14 ustawy zmieniającej nowych zasad wykreślania podatników z rejestru podatników VAT, o których mowa w art. 96 ust. 9a pkt 2 i 3 ustawy o VAT, nie stosuje się do okresów rozliczeniowych przypadających przed 1 września 2019 r.

Zmniejszenie wysokości dodatkowego zobowiązania podatkowego (art. 112b i art. 112c ustawy o VAT)

Dotychczas konsekwencje złożenia deklaracji korygującej po wszczęciu kontroli celno-skarbowej w zakresie wysokości dodatkowego zobowiązania były takie same, jak w przypadku złożenia deklaracji korygującej po zakończeniu kontroli celno-skarbowej i otrzymaniu wyniku kontroli (wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego w takich przypadkach wynosi 20%).

Na skutek przepisów wskazanych w art. 112b ust. 2 i ust. 2a ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2019 r., sankcja wynosi 15% kwoty uszczuplenia podatkowego w sytuacji, gdy po wszczęciu kontroli celno-skarbowej, a przed upływem 14-dniowego terminu, o którym mowa w art. 62 ust. 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 768 ze zm.), podatnik złoży korektę deklaracji i najpóźniej w dniu złożenia tej korekty deklaracji wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego lub zwróci nienależną kwotę zwrotu.

Ponadto w art. 112b ust. 2 ustawy o VAT ustawodawca doprecyzował, że warunkiem zastosowania obniżonej sankcji w wysokości 20% uszczuplenia podatkowego, jest dokonanie wpłaty odpowiednio najpóźniej w dniu złożenia deklaracji bądź korekty deklaracji.

Dodatkowe wyłączenia ze zwolnienia podmiotowego (art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. f) i g) oraz pkt 2 lit) d) ustawy o VAT)

Na skutek nowelizacji przepisów ustawy o VAT rozszerzono katalog podatników, którzy nie mogą korzystać ze zwolnień podmiotowych od podatku, tj zwolnień ze względu na obroty nieprzekraczające 200 000 zł.

Od 1 września 2019 r. zwolnień, o których mowa w art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o VAT nie stosuje się do podatników:

dokonujących dostaw następujących towarów, w związku z zawarciem umowy w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie:
- preparatów kosmetycznych i toaletowych (PKWiU 20.42.1),
- komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKWiU 26),
- urządzeń elektrycznych i nieelektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego (PKWiU 27),
- maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych (PKWiU 28)
dokonujących dostaw hurtowych i detalicznych części do pojazdów samochodowych (PKWiU 45.3) oraz motocykli (PKWiU 45.4),
świadczących usługi ściągania długów, w tym factoringu.

Zmiany w wystawianiu faktury VAT RR oraz odliczaniu kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku (art. 116 ust. 2 pkt 3, ust. 3a, ust. 4, ust. 4a, ust. 6 pkt 2, ust. 7, ust. 9 pkt 1, ust. 9b i ust. 10 oraz art. 118 ustawy o VAT)

Zniesiono obowiązek zamieszczania na fakturze VAT RR numeru dowodu osobistego dostawcy (rolnika ryczałtowego będącego osobą fizyczną) lub innego dokumentu stwierdzającego jego tożsamość, daty wydania tego dokumentu i nazwy organu, który wydał dokument.

Ponadto faktura VAT RR może być wystawiana, podpisywana i przesyłana w formie elektronicznej, jeżeli dostawca wyrazi na to zgodę. Faktura ta powinna być opatrzona, odpowiednio przez dostawcę i nabywcę, kwalifikowanym podpisem elektronicznym, który zastępuje podpisy tych osób składane dotychczas na fakturze. W formie elektronicznej, z użyciem kwalifikowanego podpisu elektronicznego, może być także przesłane oświadczenie rolnika ryczałtowego o zwolnieniu od podatku.

Faktury VAT RR oraz oświadczenia wystawione w formie elektronicznej rolnik ryczałtowy musi przechowywać przez okres 5 lat, licząc od końca roku, w którym je wystawiono.

Z korzyścią dla podatników zmieniły się również warunki związane z odliczeniem kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku (art. 116 ust. 6 pkt 2 ustawy o VAT). Ustawodawca, po uwzględnieniu dotychczasowego orzecznictwa sądów administracyjnych, zniósł warunek odliczenia w postaci dokonania zapłaty na zakupione produkty rolne lub usługi rolnicze w ciągu 14 dni od zakupu.

Dotychczas – w celu odliczenia zryczałtowanego zwrotu podatku – zapłata ta musiała być przekazana na rachunek bankowy rolnika. Od 1 września 2019 r. można ją również przekazać na rachunek rolnika w SKOK, której jest członkiem.

Pozostałe zmiany w art. 116 ust. 7, ust. 9 i ust. 9b ustawy o VAT wynikają z dostosowania przepisów na skutek wprowadzenia możliwości przekazania zapłaty na rachunek rolnika w SKOK.